क्रिया
क्रिया – वाक्य ज्या वाक्यात समजण्यात येते किंवा केले जाते त्याला क्रिया म्हणतात |
आवड – राम चालत आहे
सीता स्वयंपाक आहे
उपरोक्त शब्दांतून आपल्याला कामाची भावना मिळत आहे आणि म्हणून हा शब्द क्रियापद म्हटले जाईल.
कर्ता = काम करणारी व्यक्ती कर्ता असे म्हणतात. .
प्रमाणे = रमा अन्न बनवत आहे
सीता ब्रूमिंग आहे
कामकामा राम, सीता यांनी उपरोक्त वाक्यांत केली जात आहे म्हणजे, राम यांनी काम केले आहे, त्याच वाक्यात, सीता लावण्याचे काम करीत आहे, म्हणून राम आणि सीता हे करतात.
कर्म = कर्कर, जे कार्य करते, कर्मा असे म्हणतात.
सारखे – राम जेवण बनवत आहे
कर्म : वरील वाक्यात, “अन्न” बनवण्याचे कार्य कर्ता (कर्म) केले जाते, म्हणून कर्म = “अन्न”
राम बनविणे म्हणजे काय?
उत्तरः अन्न (कर्म)
जाणून घेण्यासाठी – आम्ही कोणास “क्रिया” काय म्हणतो?
सीता ब्रूमिंग आहे
प्रश्नकर्ता: सीता काय करीत आहे?
उत्तर: ब्रूम (कर्म)
(कर्म )
वेदांत फळे खातो
| | |
(कर्ता) (कर्म) (क्रियापद)
प्रश्न: वेदांत काय खातो?
उत्तर: फल (कर्म)
क्रियापद (कर्माच्या आधारावर) फरक करणे
1. सक्रीय क्रिया
2. अकर्मक क्रिया
व्याख्या – कर्मांना अर्थ समजावून सांगण्यासाठी आवश्यक वाक्यात अशी कृती, त्याला संक्रमणीय क्रिया म्हणतात.
आवड – मोहन एक पुस्तक लिहितात
मोहन काय वाचत आहे?
उत्तर – पुस्तक (कर्म)
सकर्मक क्रियामध्ये फरक –
1. परस्पर क्रियापद
2. ट्युब्युलर अॅक्शन
सकर्मक क्रियामध्ये फरक –
1. परस्पर क्रियापद
2. ट्युब्युलर अॅक्शन
एक कृती क्रियापद – क्रियापद क्रियेची क्रिया म्हणजे क्रिया-क्रिया क्रिया असे म्हणतात.
राधा खैरे खातो
राधा काय खातो?
उत्तरः खिर (कर्म)
डिसिसॉएटेटिव्ह क्रियापद – दोन कर्माची क्रिया ज्याला ड्युअल-अॅक्शन असे म्हणतात त्याला म्हणतात.
लतांनी मला चित्र दाखवले
उत्तरः चित्र (कर्म)
प्रश्न: कोणास आले?
उत्तर – मला
अकर्मक क्रियापद – भाषणात अशी कृती ज्याला अर्थ स्पष्ट करण्यासाठी क्रिया आवश्यक नाही त्याला अकर्मक क्रिया म्हणतात.
आवडले –
रोहन हसणारा आहे
शेतात खेळत असलेले मुले
– येथे कोणतेही कर्म होत नाही
काही क्रिया व्यक्ती स्वत: द्वारे केले जातात.
सारखे – झोपणे, जाग येणे, रडणे इ.
संक्रमणीय अकर्मक क्रियापदाची ओळख –
1. सक्रीय क्रिया
2. अकर्मक क्रिया
सक्रीय क्रियापद – क्रियापद मधील क्रियापदापूर्वी “एखाद्यास” प्रश्न “चे उत्तर प्राप्त झाल्यास, तर ती संक्रमणीय क्रिया असेल
– जर एखाद्या प्रश्नावर एखादा प्रश्न सापडला, म्हणजे क्रिया, तर क्रियापद म्हणजे विधी होय
जर प्रश्नांच्या उत्तरामध्ये दोन प्रश्न आढळतील, तर ही क्रिया प्रति-उत्पादक असेल.
प्रमाणे = 1 टेलर फॅब्रिक शिलाई आहे
प्रश्न = शिवणकाम काय आहे?
उत्तर = कपडे
2. माताजीने दुकानातून एक भाजी खरेदी केली.
प्रश्न = काय खरेदी करायचे?
उत्तर = भाजी
प्रश्न = कोणाकडून विकत घेतले?
उत्तर = दुकानातून
त्यात दोन कर्मा आहेत, म्हणून ही एक diatomic फंक्शन आहे
मूल सिरप पीत आहे.
प्रश्न = पिण्यासाठी काय आहे?
उत्तर = सिरप
– क्रियापदापूर्वी प्रश्नचा प्रत्यक्ष कर्म काय असेल?
– ज्या व्यक्तीने चौकशी केली आहे त्या आधी किंवा नंतरच्या वाक्यात अप्रत्यक्ष कारवाई केली जाते आणि तो जिवंत आहे
प्रमाणे – 1. लतांनी मला चित्र दाखवले
प्रश्न – काय दाखवावे?
उत्तरः चित्र (थेट कृती)
: तो मृत शरीर आहे
प्रश्न = कोणाकडे दाखवा?
उत्तर = मी (अप्रत्यक्ष कृती)
वडील आपल्या भाऊ साठी कार मिळाली.
प्रश्न = दिली दिलीय
उत्तर = कार (थेट कृती)
प्रश्न = उपाय काय आहे?
उत्तर = बंधू (अप्रत्यक्ष कृती)
क्रियापद = वाक्य “कोण” आणि “कोण” नाही उत्तर प्रश्न क्रियापद असेल तर आहे क्रियापद करण्यापूर्वी |
पण जर क्रियापद “प्रश्नकर्ता” प्रश्नास येतो, तर क्रियापद अकर्मक आहे
– 1. राहुल रडत आहे.
प्रश्न – “काय” रडतात?
उत्तरः राहुल (कर्ता)
राधा रोमिंग आहे.
प्रश्न – काय चालले आहे?
उत्तर: राधा (कर्ता)
नोट – यदि वाक्य में क्रिया से पहले क्या लगा कर प्रश्न करने पर कल्पना के आधार पर उत्तर निकल जाता है तो क्रिया जन्म से ही सकर्मक है, यदि उत्तर नहीं निकलता है तो क्रिया अकर्मक है|
जैसे – 1. सकर्मक क्रिया बताइए –
१. तैरना
२. हंसना
३. जाना
४. पीना
उत्तर – ४. पीना
अकर्मक क्रिया बताइए-
१. वह रात भर सोती रही|
२. वह दिनभर खाता रहा|
3. अनिल कविता लिख रहा है
४. उसी ने बोला था
उत्तर – १. वह रात भर सोती रही
सकर्मक क्रिया बताइए –
१ छोटे-छोटे बच्चे बात-बात पर रोते हैं
२ जंगली हाथी भाग गया
३. आलसी बच्चे देर तक सोते हैं
४. बच्चे क्रिकेट खेलते हैं
उत्तर – ४. बच्चे क्रिकेट खेलते हैं
